Theo số liệu thống kê của VCCI, các dự án có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) có quá ít liên doanh khi chỉ khoảng 80% FDI ở Việt Nam là DN 100% vốn nước ngoài. Tỷ lệ DN tư nhân trong nước đang cung cấp các hàng hóa, dịch vụ cho DN FDI chỉ khoảng 14%, dù đang có dấu hiệu cải thiện nhưng rất chậm.
Trong khi đó, DN FDI liên kết hàng dọc với DN trong nước rất yếu. DN FDI hoạt động trong lĩnh vực sản xuất công nghệ cao thường có xu hướng nhập hàng hóa đầu vào từ nước xuất xứ của mình, rất ít sử dụng nhà cung cấp tư nhân trong nước. Đặc biệt, nhiều DN FDI không chuyển giao công nghệ, trình độ quản lý, góp phần nâng cao năng suất lao động, chỉ dừng lại ở gia công và lắp ráp. Thực trạng này khiến giá trị gia tăng các sản phẩm sản xuất ở Việt Nam của DN FDI rất thấp.
Việc không hấp thụ được công nghệ tiên tiến cũng như liên kết chưa chặt chẽ với DN FDI cần phải được nhìn nhận một cách nghiêm túc rằng lỗi này còn do chính DN trong nước. Bởi lẽ nhà đầu tư nước ngoài hành động vì lợi nhuận, nếu DN Việt làm ra các sản phẩm có chất lượng, giá cả phải chăng không lý gì họ lại nhập từ những thị trường xa xôi, tốn nhiều chi phí hơn. Bên cạnh đó, cách làm việc của nhiều DN Việt và cơ quan quản lý chưa chuyên nghiệp, phổ biến tình trạng “đi đêm”, làm việc trên bàn nhậu… những điều quá đỗi xa lạ với DN nước ngoài.
Nguyên nhân nữa là chúng ta còn dễ dãi với các DN FDI, những cam kết về chuyển giao công nghệ, kỹ thuật vẫn bị bỏ ngỏ. Về lâu dài duy trì chính sách như vậy là không ổn, bởi các DN FDI sẽ đến và đi tùy theo độ hấp dẫn của thị trường. Vì thế, để trở thành đối tác thực sự của DN FDI, DN Việt Nam phải có quy mô đủ lớn và phải có tính chuyên nghiệp để tiếp nhận công nghệ, kỹ thuật tiên tiến từ DN FDI.
Vấn đề quan trọng là phải coi việc chuyển giao công nghệ là yếu tố hàng đầu khi quyết định tiếp nhận một công ty FDI. Và thời điểm này là thời cơ thuận lợi để chúng ta tiếp tục cải cách môi trường đầu tư, kinh doanh, nâng cao lợi thế cạnh tranh, biến mình trở thành đối tác hấp dẫn trong mắt bạn bè quốc tế. Lúc đó, vị trí, sức mạnh trong đàm phán của Việt Nam cũng tăng lên, có thể đặt những cái “giá” cao hơn cho các công ty muốn vào kinh doanh tại Việt Nam, như việc phải có cam kết để ràng buộc họ trong chuyển giao công nghệ.
