Sau 5 năm chỉ số lạc nhịp
Năm 2018 VN Index từng lập đỉnh cao mới trong lịch sử ở mức 1.211 điểm (ngày 10-4), nhưng sau đó lại có quá trình sụt giảm mạnh 27% xuống đáy 888 điểm (ngày 30-10).
TTCK lạc nhịp trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam có tốc độ tăng trưởng mạnh nhất 10 năm, nền kinh tế giữ đà tăng trưởng cao và nội lực các doanh nghiệp niêm yết tiếp tục được củng cố dự kiến tăng trưởng trên 20% năm 2018. Đây là những yếu tố nền tảng để kỳ vọng năm 2019 TTCK trở lại nhịp tăng trưởng song hành cùng nền kinh tế.
TTCK phái sinh bùng nổ
TTCK phái sinh bắt đầu giao dịch ngày 10-8-2017, và chỉ sau hơn 1 năm đã đạt mức tăng trưởng vượt bậc về quy mô. Kết thúc năm 2017, giá trị giao dịch danh nghĩa của thị trường phái sinh chỉ ghi nhận mức 2.500 tỷ đồng/phiên, nhưng đến tháng 10-2018 đã đạt kỷ lục gần 17.000 tỷ đồng/phiên.
Số lượng tài khoản giao dịch phái sinh tăng gấp 2,2 lần so với cuối năm 2017. Tuy nhiên, TTCK phái sinh vẫn còn hạn chế về sản phẩm, cơ sở nhà đầu tư, khi mới có sản phẩm hợp đồng tương lai chỉ số được đưa vào giao dịch.
Số lượng nhà đầu tư tham gia thị trường khá lớn nhưng chủ yếu là nhà đầu tư cá nhân (chiếm hơn 99%), số lượng nhà đầu tư tổ chức tham gia thị trường rất ít…
Dấu ấn các thương vụ tỷ USD
Năm 2018 chứng kiến các thương vụ bán vốn cổ phần đặc biệt lớn. Khởi đầu là thương vụ bán hơn 164 triệu cổ phiếu của Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam (Techcombank), tương đương 14% vốn điều lệ ngân hàng cho các nhà đầu tư tổ chức nước ngoài, trị giá 922 triệu USD. Thương vụ tỷ USD lớn nhất được nhắc tới trong năm 2018 là thương vụ của Vinhomes.
Ngay sau khi cổ phiếu VHM của Vinhomes chào sàn hôm 17-5, các nhà đầu tư nước ngoài đã chi 1,35 tỷ USD để nắm giữ cổ phiếu VHM, tạo nên phiên giao dịch có trị giá trên 1 tỷ USD đầu tiên trong gần 20 năm phát triển của TTCK.
Một số thương vụ không kém phần đình đám như bán 78,99% vốn điều lệ tại Vinaconex, thu về hơn 9.369 tỷ đồng; IPO Công ty Lọc hóa dầu Bình Sơn (BSR) trị giá 5.500 tỷ đồng, Tổng công ty Dầu Việt Nam (PVOil) 4.100 tỷ đồng, Tổng công ty Điện lực dầu khí Việt Nam (PV Power) 7.000 tỷ đồng.
Lọt vào danh sách nâng hạng của FTSE
Năm 2018, Tổ chức tính toán chỉ số chứng khoán toàn cầu (FTSE) đã đưa Việt Nam vào danh sách theo dõi nâng hạng từ thị trường cận biên lên thị trường mới nổi, do Việt Nam đã thỏa mãn 8/9 điều kiện tiên quyết để được nâng hạng lên thị trường mới nổi hạng 2, chỉ còn 1 điều kiện duy nhất chưa được thỏa mãn là thanh toán bù trừ.
Sau khi được vào danh sách theo dõi nâng hạng trong kỳ phân loại tháng 9-2018, và có những sự cải thiện cần thiết để thỏa mãn tiêu chí cuối cùng này, Việt Nam có thể chính thức được nâng hạng lên thị trường mới nổi hạng 2 vào kỳ báo cáo thường niên tháng 9-2019. Việc lọt vào danh sách này cho thấy TTCK Việt Nam đã đạt đến tiêu chuẩn quốc tế.
HOSE dừng giao dịch 2 ngày
Sự cố giao dịch xảy ra cuối tháng 1-2018 tại Sở giao dịch chứng khoán TPHCM (HOSE), đã khiến đợt khớp lệnh định kỳ để xác định giá đóng cửa của phiên giao dịch không thực hiện được. Sau đó sàn HOSE phải ngừng giao dịch trong 2 ngày liên tiếp (23 và 24-1).
Trong quá khứ, sàn HOSE cũng đã từng gặp sự cố kỹ thuật và phải dừng giao dịch liên tục 3 ngày vào tháng 5-2008. Sự cố kỹ thuật đáng tiếc này đặt ra yêu cầu làm mới nền tảng công nghệ thị trường.
Sau 18 năm vận hành khá ổn định, đáp ứng được yêu cầu của thị trường, hệ thống giao dịch hiện nay của HOSE đã bộc lộ một số nhược điểm và đã đến lúc cần được thay thế.
Dự thảo sửa luật chứng khoán
Ngày 8-11-2018, dự án Luật Chứng khoán (sửa đổi) chính thức được công bố. Dự thảo luật được kỳ vọng khắc phục những tồn tại, hạn chế sau hơn 10 năm thi hành Luật Chứng khoán và bảo đảm thống nhất, đồng bộ với hệ thống pháp luật liên quan, đặc biệt Luật Doanh nghiệp, Luật Đầu tư.
Liên quan đến vướng mắc là tỷ lệ đầu tư vào doanh nghiệp đại chúng của nhà đầu tư nước ngoài, dự thảo luật có thay đổi trọng yếu khi dự kiến không trao quyền quyết định room cho các doanh nghiệp như hiện tại, mà sẽ mở tối đa 100% tại các doanh nghiệp không thuộc ngành nghề kinh doanh có điều kiện.
Nếu điều khoản này được thông qua sẽ mở rộng cơ hội cho nhà đầu tư nước ngoài tham gia thị trường, đồng thời thúc đẩy các doanh nghiệp niêm yết, doanh nghiệp đại chúng phải bước nhanh hơn để đứng vững và phát triển trong hội nhập kinh tế quốc tế.
Dự thảo Luật Chứng khoán sửa đổi đặt ra những tiêu chí cao hơn cho các thành viên tham gia thị trường; khuyến khích và nâng cao chất lượng quản trị công ty, công bố thông tin theo hướng tiếp cận với thông lệ quốc tế…
Dự án Luật dự kiến tăng thẩm quyền thanh tra, xử phạt cho Ủy ban Chứng khoán Nhà nước… Dự kiến, dự án Luật sẽ được trình Quốc hội xem xét cho ý kiến và thông qua trong năm 2019.
Khung pháp lý thị trường trái phiếu doanh nghiệp
Tháng 12-2018, cơ chế hoạt động của thị trường trái phiếu doanh nghiệp chính thức được Chính phủ ban hành tại Nghị định 163/2018/NĐ-CP, có hiệu lực từ ngày 1-2-2019, đánh dấu nền tảng pháp lý cao nhất định hình nền tảng thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam.
Thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam hiện có quy mô vốn hóa khoảng 7% GDP, cho đến nay vẫn chưa được tổ chức, quản lý chính thức. Các doanh nghiệp trong quá trình hoạt động vẫn chủ yếu dựa vào vốn vay ngân hàng và một phần vốn được tài trợ thông qua việc phát hành cổ phiếu trên TTCK.
Nền tảng pháp lý mới về trái phiếu doanh nghiệp ra đời được kỳ vọng sẽ tạo cơ sở cho việc định hình thị trường trái phiếu doanh nghiệp tại Việt Nam.
Kỷ lục xử phạt thao túng giá
2018 là năm kỷ lục về xử phạt hành chính về thao túng giá chứng khoán, khi 9 cá nhân bị phạt với mức phạt mỗi vụ 550 triệu đồng, tổng số tiền phạt 5,1 tỷ đồng, chiếm hơn 25% tổng tiền phạt của cả năm 2018 (20 tỷ đồng).
Vào tháng 10-2018, Tòa án nhân dân TP Hà Nội đã mở phiên tòa xét xử cựu Chủ tịch HĐQT MTM Trần Hữu Tiệp và 14 đồng phạm trong vụ án thao túng giá chứng khoán, lừa đảo chiếm đoạt tài sản... liên quan cổ phiếu MTM. Đây là 1 trong 3 vụ án hình sự liên quan đến vi phạm về chứng khoán đã bị phát hiện và khởi tố.
Doanh nghiệp tỷ đô níu chân vốn ngoại
HDB, VHM, TCB, TPB đã làm dài thêm danh sách 30 doanh nghiệp niêm yết có vốn hóa đạt mức tỷ USD. Vốn hóa thị trường cổ phiếu đã tăng lên mức cao nhất từ trước tới nay, đạt giá trị 4.090.000 tỷ đồng, tương đương 81,7% GDP 2017.
Việc xuất hiện của những cổ phiếu lớn trên sàn chứng khoán đã nhận được sự hưởng ứng của các nhà đầu tư ngoại với giá trị vào ròng 2018 đạt 2,89 tỷ USD, tăng 0,59 tỷ USD (trong vòng 4 tháng), xấp xỉ bằng mức vào ròng của cả năm 2017 (2,92 tỷ USD).
