FDI “độc diễn”
Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) Nguyễn Thị Tuệ Anh, cho biết từ năm 2015 đến nay, Việt Nam là quốc gia xuất khẩu điện tử lớn 12 thế giới và lớn thứ 3 trong khối ASEAN. Kim ngạch xuất khẩu của ngành điện tử cũng đạt những kết quả ấn tượng.
Dự kiến năm 2017 sẽ vượt ngưỡng 70 tỷ USD, đưa Việt Nam trở thành một trong những nước xuất khẩu công nghiệp điện tử lớn của thế giới. Tuy nhiên, 95% kim ngạch xuất khẩu thuộc về khối DN có vốn đầu tư nước ngoài (FDI). DN trong nước chỉ đang lắp ráp, gia công. Sức lan tỏa và mối liên kết giữa DN điện tử FDI với DN điện tử trong nước còn rất yếu.
Cũng theo thông tin tại hội thảo, về cơ cấu sản phẩm, điện tử dân dụng chiếm đến 80%, còn lại là điện tử chuyên dụng với tỷ lệ nội địa hóa sản phẩm khoảng 20-30%. Hầu hết sản phẩm trên thị trường điện tử hiện nay đều là hàng nhập khẩu nguyên chiếc và lắp ráp bằng các linh kiện nhập khẩu. DN sản xuất trong nước chỉ tham gia khâu hoàn thiện sản phẩm thông qua việc làm các loại bao bì, sách hướng dẫn, linh kiện chi tiết nhựa, chưa vươn tới các linh kiện quan trọng có giá trị gia tăng cao hơn. Trong số 80% sản phẩm điện tử dân dụng, vai trò thực sự của DN trong nước rất mờ nhạt.
Sau hơn 30 năm phát triển, ngành điện tử Việt Nam vẫn trong tình trạng lắp ráp cho các thương hiệu nước ngoài. Theo đại diện CIEM, do hoạt động nghiên cứu, thiết kế phát triển sản phẩm (R&D) của DN Việt Nam còn yếu nên hầu hết chỉ thực hiện gia công sản phẩm mà chưa thực hiện được các công đoạn chế biến sâu trong chuỗi giá trị ngành.
“DN điện tử trong nước gần như chỉ khai thác sản phẩm cũ, lợi nhuận rất thấp và giá trị gia tăng chỉ ước tăng 5-10%/năm. Trong khi đó, DN FDI trong ngành điện tử, điện máy đang đứng trước sức ép phải giảm chi phí linh phụ kiện và nâng cao giá trị gia tăng của các sản phẩm trong nước, đã nhập khẩu linh phụ kiện từ các nước xung quanh hoặc trực tiếp từ Nhật Bản” - bà Nguyễn Thị Tuệ Anh cho biết.
Tranh luận sản phẩm chiến lược
Tranh luận sản phẩm chiến lược
Phó Tổng Giám đốc phụ trách đối ngoại Công ty Samsung Việt Nam Bang Hyun Woo, cho biết hiện có 29 DN Việt Nam tham gia cung cấp linh kiện cho Samsung. DN Việt Nam đã sản xuất được những linh phụ kiện tinh vi hơn thay vì chỉ làm bao bì như trước. Ông Bang Hyun Woo gợi ý DN Việt Nam cần tự nâng cao trình độ thông qua việc mời chuyên gia, người từng có kinh nghiệm làm việc lâu năm tại các DN Hàn Quốc và Nhật Bản làm cố vấn. Thông qua đội ngũ này, DN Việt có thể học hỏi về công nghệ, kỹ năng quản lý, và nâng cao trình độ của mình.
Tại hội thảo, nhiều ý kiến đều thống nhất cho rằng DN hoạt động trong lĩnh vực điện tử đều là NDNVV, khó có thể đầu tư vào dây chuyền sản xuất hiện đại. Và nếu có đầu tư cũng khó có hiệu quả cao nếu không có sự hỗ trợ của Nhà nước trong việc tiêu thụ sản phẩm cũng như hỗ trợ đầu tư công nghệ. DN điện tử nội còn phải chịu sự bất bình đẳng trong nhập khẩu công nghệ.
Thí dụ, Việt Nam cho phép các tập đoàn điện tử như Samsung, LG. Intel đầu tư vào Việt Nam và việc các nhà cung cấp, công ty vệ tinh của hãng cũng vào Việt Nam mang theo một lượng lớn thiết bị công nghệ cũ, đang hoạt động tại nước ngoài với khấu hao không đáng kể. Trong khi DN trong nước lại không được khuyến khích nhập khẩu thiết bị công nghệ cũ, chi phí bỏ ra quá lớn, trong khi vốn, lãi vay, khả năng làm chủ thiết bị công nghệ hạn chế, dẫn đến khả năng cạnh tranh thấp so với DN FDI.
Đại diện Cục Công nghiệp cho rằng để chính sách hỗ trợ ngành công nghiệp điện tử Việt Nam cần sự nỗ lực rất lớn trong việc thực thi của các bộ, ngành, bố trí đủ nguồn lực về tài chính, con người và tạo điều kiện hơn nữa để DN nội địa phát triển. Thời gian tới, Bộ Công Thương sẽ đưa ra nhiều giải pháp để nâng cao trình độ về sản xuất, kỹ thuật, đẩy mạnh liên kết, xúc tiến thương mại, đầu tư giữa DN nội với DN FDI. Bên cạnh đó, Chính phủ phải có định hướng rõ ràng về sản phẩm điện tử mang tính chất chiến lược.
Trên cơ sở đó giúp DN nội tập trung các nguồn lực để phát triển sản phẩm có năng lực cạnh tranh tốt. Tuy nhiên, theo nhiều chuyên gia, phát triển ngành công nghiệp điện tử cần lộ trình triển khai từng bước và lâu dài. Theo đó, thay vì kỳ vọng sắp tới sẽ cho ra đời sản phẩm điện tử mang thương hiệu Việt Nam, nên xem xét tỷ trọng đóng góp của DN nội địa trong giá trị sản xuất công nghiệp của ngành điện tử Việt Nam và đóng góp vào giá trị sản xuất điện tử trên thế giới.
