Mất hàng ngàn tỷ đồng mỗi năm do doanh nghiệp FDI lách thuế

(ĐTTCO) - Ngày 28-4, tại Hà Nội, Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR) đã tổ chức Hội thảo công bố kết quả nghiên cứu “Trốn và tránh thuế của thuế thu nhập doanh nghiệp FDI tại Việt Nam”.
Mất hàng ngàn tỷ đồng mỗi năm do doanh nghiệp FDI lách thuế
Báo cáo của VEPR cho thấy, sai phạm thuế trong những năm gần đây diễn ra không chỉ ở khu vực thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) mà còn ở các sắc thuế khác. Các doanh nghiệp (DN) có sai phạm về thuế không chỉ là các công ty đa quốc gia mà còn thuộc sở hữu nhà nước và tư nhân trong nước. Hành vi gian lận thuế ngày càng diễn biến phức tạp, phạm vi ngày càng rộng, quy mô ngày càng lớn và thủ đoạn ngày càng tinh vi.
Một trong những kết quả quan trọng nhất của nghiên cứu này cho thấy, mức độ chuyển dịch lợi nhuận (trốn và tránh thuế) của các DN diễn ra ngày càng phổ biến. Trong đó, phản ứng của các DN thuộc khu vực vốn đầu tư nước ngoài (FDI) trước những thay đổi về chính sách thuế lớn hơn nhiều so với các doanh nghiệp nhà nước (DNNN). Ngoài ra, do các công ty đa quốc gia có nhiều cơ hội, được ưu đãi về chính sách, do vậy trốn và tránh thuế nhiều hơn so với khu vực DNNN.
Báo cáo của VEPR nêu rõ, sau khi kiểm soát các yếu tố cũng như tỷ suất lợi nhuận (ROA và ROE) khai báo của các DN thuộc khu vực FDI cho thấy, các DN FDI thường có xu hướng khai báo thấp hơn so với các DN trong nước dù họ có những yếu tố thuận lợi hơn về thị trường, công nghệ, hay có mức độ thâm dụng vốn thấp hơn hẳn khu vực DNNN.
Trong giai đoạn 2010 – 2017, trung bình mỗi năm thuế thất thu từ khu vực DN FDI (so với DNNN) lên tới hơn 8.000 tỷ đồng, tương đương khoảng 3,4 – 4,0% tổng số thuế TNDN. Ngoài ra, con số tương ứng của khu vực DN ngoài nhà nước cũng cao hơn, khoảng gần 10.000 tỷ đồng, tương đương 4,6% thuế TNDN. 
Trong khi đó, nếu tính bình quân theo từng DN, mức thất thu thuế từ DN khối FDI cũng cao hơn gấp vài chục lần so với DN trong nước. Mức thuế thất thu ước tính cho cả 3 khu vực DN có thể dao động trong khoảng 13,3 – 20,7 nghìn tỷ đồng (chiếm 6,4 – 9,9% số thu thuế TNDN), gấp khoảng 3 – 4 lần con số vi phạm phát hiện hàng năm bởi các cơ quan quản lý.
Cũng theo báo cáo của VEPR, hệ thống pháp lý về quản lý thuế của Việt Nam hiện nay đã và đang hoàn thiện dần, tuy nhiên vẫn còn những bất cập cần phải tháo gỡ để phù hợp với tình hình thực tế. 
Đơn cử, Nghị định 20/2017/NĐ-CP của Chính phủ ban hành với mục đích chống chuyển giá và trốn thuế, giảm rủi ro cho các DN có hoạt động liên kết và làm cho thị trường minh bạch hơn. 
Tuy nhiên, hiện nay Nghị định 20 đã bộc lộ những bất cập cần sửa đổi, bổ sung như về phương pháp kiểm toán chuyển giá (cơ sở đối chiếu), về quy định giới hạn khấu trừ chi phí lãi vay (tranh cãi về Điều 8 Khoản 3 liên quan đến giới hạn chi phí lãi vay được khấu trừ - lãi vay/EBITDA 20%). 
Từ thực trạng trên, VEPR nhấn mạnh rằng, Việt Nam nên tiếp tục duy trì và cải thiện những chính sách hiện có, đồng thời nghiên cứu triển khai những chính sách mới đang được áp dụng rộng rãi và khuyến cáo bởi các nước phát triển và các tổ chức quốc tế. 
Những chính sách đó bao gồm thắt chặt trần chi phí lãi vay được khấu trừ thuế của các công ty có giao dịch liên kết, các quy định nhằm chống xói mòn cơ sở thuế và chống vốn mỏng, bãi bỏ các ưu đãi thuế thái quá, tăng cường trao đổi thông tin với các nước khác, cải thiện cơ sở dữ liệu phục vụ cho mục đích quản lý thuế, thực hiện các quy định quản lý thuế đối với hoạt động thương mại điện tử, kinh doanh dựa trên nền tảng số…

Các tin khác