Sự bứt phá của Trung Quốc
Tại các thành phố Trung Quốc, ngân hàng trung ương (NHTƯ) nước này đã bắt đầu triển khai đồng NDT điện tử - một phiên bản hoàn toàn KTS của tiền giấy có thể được người bán và người tiêu dùng truy cập và chấp nhận không cần kết nối internet, tín dụng hoặc thậm chí là tài khoản ngân hàng. Với hơn 5 tỷ USD tiền NDT điện tử đã được giao dịch, Trung Quốc đã mở cửa đồng tiền KTS của mình cho người nước ngoài. Và Thế vận hội Olympic mùa đông đang diễn ra ở Bắc Kinh, là dịp để thế giới thử nghiệm thành tựu công nghệ của Trung Quốc.
Ngược lại, Mỹ đang gặp khó khăn dù đã nhiều năm xem xét khả năng xây dựng đồng USD điện tử. Một báo cáo hồi năm ngoái của Cục Dự trữ Liên bang (Fed) về một loại tiền kỹ thuật số tiềm năng của Mỹ, cũng không đề cập đến việc liệu Fed sẽ, hay thậm chí có nên tạo ra loại tiền tệ KTS tiềm năng của mình hay không. Thay vào đó, Chủ tịch Fed Jerome Powell cho biết trước Quốc hội sẽ “bắt đầu cuộc tham vấn công chúng lớn về tiền tệ KTS của NHTƯ”.
| Đồng tiền KTS là làn sóng tiếp theo trong sự phát triển của tiền tệ trong nền kinh tế KTS”. Hyun Song Shin,Vụ Kinh tế và Tiền tệ Ngân hàng Thanh toán Quốc tế |
Khi việc thanh toán đang thay đổi, loại tiền kỹ thuật số của NHTƯ (CBDC) sẽ hoạt động giống như tiền mặt, nhưng thay vì phải mang trong ví hoặc đưa vào tài khoản ngân hàng, nó sẽ được lưu trữ và truy cập KTS. Đồng tiền KTS không chỉ tạo điều kiện cho hoạt động ngân hàng hiện đại, dễ dàng hơn, còn có thể chứng tỏ vai trò quan trọng trong việc bảo vệ ảnh hưởng quốc tế của Mỹ. Vì thế, Mỹ đang “đẩy mạnh nghiên cứu và tham gia của công chúng” vào các loại tiền KTS, bao gồm việc thành lập các nhóm làm việc về tiền điện tử và các loại tiền KTS khác, đồng thời thử nghiệm công nghệ sản xuất USD KTS. Dự án này có tên là Hamilton. Nhưng con đường hướng tới đồng USD KTS gặp rất nhiều thách thức, trong khi Trung Quốc và các quốc gia khác đang tiến rất nhanh với tiền tệ KTS.
Quá chậm so với thế giới
Mỹ đang tụt hậu bao xa trong việc phát triển CBDC? Theo chỉ số CBDC toàn cầu đầu tiên của công ty kế toán toàn cầu PwC, Mỹ hiện đứng thứ 18 trên thế giới. Trong khi đó, Trung Quốc với sự tập trung cao độ của chính phủ vào việc duy trì kiểm soát và giám sát dữ liệu, đã phát triển CBDC trong gần thập niên qua. GS. Harvard Kenneth Rogoff, người nghiên cứu chính sách tiền tệ và tiền tệ KTS, ước tính Mỹ có thể mất ít nhất 1 thập niên nữa để phát hành đồng USD KTS do Fed hỗ trợ. GS. Rogoff cũng cảnh báo việc hiện đại hóa thị trường tài chính và cắt giảm hoặc loại bỏ các biện pháp kiểm soát tiền tệ của Trung Quốc “có thể giáng đòn đau vào tình trạng đồng USD”. Trung Quốc phần lớn đã rời xa tiền xu và tiền giấy. Người tiêu dùng của họ đã chi hơn 41.000 tỷ USD trong các giao dịch di động, theo nghiên cứu gần đây từ Viện Brookings, với đa số (92%) thông qua các bộ xử lý thanh toán KTS WeChat Pay và Alipay.
Mỹ không chỉ đang đi sau trong quá trình phát triển CBDC, còn tụt hậu trong lĩnh vực thanh toán KTS. Chẳng hạn, Kenya đã gần như số hóa hoàn toàn nền kinh tế thông qua tiền tệ KTS và hệ thống thanh toán MPESA, giúp các giao dịch trở nên miễn phí và gần như tức thời. Giao diện thanh toán thống nhất (UPI) của Ấn Độ cho phép người dùng chuyển tiền ngay lập tức giữa các tài khoản ngân hàng không mất phí. PIX của Brazil tạo điều kiện thuận lợi việc chuyển tiền giữa mọi người và các công ty trong tối đa 10 giây. Các chương trình này đều hoạt động thông qua NHTƯ và được giám sát bởi các NHTƯ, thay vì các ngân hàng thương mại hoặc các công ty tư nhân.
Tại sao cần phát triển CBDC?
Trong thập niên qua, các loại tiền KTS, bao gồm tiền điện tử và “stablecoin”, đã mọc lên như cỏ dại. Một số có mục đích an toàn như USD, nhưng được hỗ trợ bởi các tài sản đáng ngờ. Trong một cuộc khủng hoảng, các nhà quản lý lo rằng chúng có thể dao động mạnh về giá trị hoặc mất giá trị hoàn toàn. Việc các NHTƯ chịu trách nhiệm in và lưu thông tiền xu và tiền giấy phát hành tiền KTS là một phần phản ứng đối với hoạt động của khu vực tư nhân này. Đáng chú ý, một nghiên cứu BIS gần đây cho rằng tiền KTS của Mỹ có thể mang lại lợi ích cho người dân. Nó có thể làm tăng khả năng tài chính và sửa chữa các sai sót trong hệ thống thanh toán hiện tại.
Thí dụ, việc chuyển tiền giữa các tài khoản ngân hàng có trụ sở tại Mỹ, ngay cả những tài khoản do cùng một người nắm giữ, có thể mất vài ngày. Hay các giao dịch thẻ tín dụng và thẻ ghi nợ không thanh toán mất nhiều ngày và đi kèm với các khoản phí đáng kể cho người bán. Các CBDC có thể cho phép tiếp cận toàn diện vào lĩnh vực ngân hàng và nhanh chóng tạo điều kiện thuận lợi cho việc phân phối ngân phiếu và quỹ của chính phủ, giảm nhu cầu về các giải pháp ngân hàng tốn kém như chuyển tiền mặt bằng séc và các khoản vay ngắn hạn.
Trong đại dịch Covid-19, người tiêu dùng đầu tư vào tiền điện tử do lo ngại tiền giấy là phương tiện gây bệnh. Trước Covid-19, dự án Libra của Facebook (được gọi là Diem) đã cho các NHTƯ thấy tiềm năng “đúc” tiền tệ của riêng mình để người dùng trên khắp thế giới có thể chi tiêu. Và với việc các công ty tư nhân đang lấn sâu hơn vào không gian tiền tệ KTS, Mỹ đang phải đối mặt với một thế giới họ có thể không kiểm soát hoặc không còn dẫn đầu hệ thống thanh toán như trước đây.
