Rủi ro ảnh hưởng từ trái phiếu doanh nghiệp đến an toàn hệ thống tín dụng được giới chuyên gia đánh giá là ở mức thấp.
Tuy vậy, trong bối cảnh thị trường trái phiếu có nhiều thông tin kém lạc quan như thời gian qua, cùng với hạn mức tăng trưởng tín dụng hạn chế, đã có sự dịch chuyển dòng vốn tại một số ngân hàng từ đầu tư trái phiếu doanh nghiệp sang cho vay lĩnh vực khác.
Nằm trong nhóm ngân hàng nắm giữ lượng trái phiếu doanh nghiệp nhiều nhất, Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ thương Việt Nam (Techcombank) hiện sở hữu 43.500 tỷ đồng trái phiếu doanh nghiệp, giảm gần 12% so với quý trước và giảm mạnh đến 43,3% so với mức 76.800 tỷ đồng trái phiếu hồi cuối quý 1/2022.
Tương tự tại Ngân hàng thương mại cổ phần Tiên Phong (TPBank), báo cáo tài chính mới nhất cho thấy giá trị trái phiếu doanh nghiệp ngân hàng này sở hữu đã giảm từ mức 27.589 tỷ đồng cuối quý 1 xuống còn 23.274 tỷ đồng khi kết thúc quý 2 và tiếp tục giảm còn 22.300 tỷ đồng cuối quý 3. Như vậy, so với quý đầu năm, TPBank đã giảm hơn 19% giá trị trái phiếu nắm giữ.
Một ngân hàng khác cũng ghi nhận biến động rõ nét trong đầu tư trái phiếu doanh nghiệp là Ngân hàng thương mại cổ phần Phát triển Thành phố Hồ Chí Minh (HDBank). Giá trị danh mục trái phiếu doanh nghiệp sở hữu tính đến cuối quý 3/2022 giảm 46,6% kể từ đầu năm. Số dư trái phiếu doanh nghiệp trong danh mục đầu tư của HDBank là 5.400 tỷ đồng, chỉ chiếm hơn 1% tổng tài sản.
HDBank cho biết các trái phiếu này đều có tài sản đảm bảo, các tổ chức phát hành trái phiếu đều trả nợ đúng hạn và hoạt động tốt.
Giảm nắm giữ trái phiếu đã góp phần giúp HDBank ghi nhận tăng trưởng cho vay khách hàng 9 tháng đạt mức 28,7%. Tỷ trọng cho vay bán lẻ (cho vay cá nhân, doanh nghiệp nhỏ và vừa) chiếm 97% tổng dư nợ cho vay.
Việc mua, bán trái phiếu doanh nghiệp là một trong những hoạt động nghiệp vụ bình thường của ngân hàng. Đầu tư vào trái phiếu doanh nghiệp được ngân hàng xác định như một khoản cho vay trung, dài hạn, do đó, kiểm soát rủi ro là điều tất yếu.
Ông Hồ Hùng Anh, Chủ tịch Hội đồng quản trị Techcombank từng chia sẻ với báo chí rằng khi đầu tư vào trái phiếu, ngân hàng phải thẩm định như một khoản cho vay trung và dài hạn, bao gồm phương án kinh doanh, nguồn tiền, khả năng trả nợ… Điều này đã được làm rất chặt chẽ tại Techcombank. Và tỷ lệ nợ xấu ở mức rất thấp đã phản ánh thực tế này.
Trước nhiều ý kiến cho rằng những quy định mới sẽ "siết" thị trường trái phiếu, Chủ tịch Techcombank cho rằng việc làm lành mạnh thị trường trái phiếu thời gian qua là cần thiết, giúp tạo cơ hội cho các doanh nghiệp làm việc chuyên nghiệp, mang lại những sản phẩm tốt cho thị trường vốn.
Theo Chuyên gia kinh tế, Phó giáo sư, tiến sỹ Đinh Trọng Thịnh việc các ngân hàng giảm nắm giữ trái phiếu doanh nghiệp ở thời điểm này không quá khó hiểu. Bởi nhu cầu về vốn của doanh nghiệp những tháng cuối năm đặc biệt tăng cao khi Tết Nguyên đán lại khá sát với Tết Dương lịch, trong khi đó room tín dụng hiện không còn nhiều. Vì vậy, muốn có dư địa để cho vay ra thì ngân hàng ắt sẽ phải giảm bớt nguồn tín dụng vào trái phiếu.
Mặt khác, vị chuyên gia cho rằng trái phiếu doanh nghiệp phát hành trong thời gian trước đây phần lớn là dưới hình thức riêng lẻ, thiếu xếp hạng tín nhiệm, báo cáo tài chính kém minh bạch...
Mặc dù các khoản đầu tư của ngân hàng đều được thẩm định kỹ lưỡng nhưng trong bối cảnh nhiều biến động, không ít doanh nghiệp gặp khó khăn, nguy cơ trả nợ cũng có vấn đề nên ngân hàng chỉ giảm bớt lượng trái phiếu sở hữu, giảm bớt rủi ro. Nhất là với trái phiếu doanh nghiệp đã đến hạn thanh toán, ngân hàng cũng tìm cách thu hồi nợ, đảm bảo hạn chế nguy cơ gia tăng nợ xấu, ổn định sức khỏe của ngân hàng.
Trong báo cáo về triển vọng thị trường trái phiếu, FiinRatings đánh giá rủi ro của tín dụng trái phiếu doanh nghiệp đến an toàn hệ thống tín dụng hiện nay là rất thấp. Dư nợ trái phiếu tính đến thời điểm cuối tháng 9/2022 đạt hơn 1,3 triệu tỷ đồng, tương đương với hơn 13% GDP năm 2021.
Trong số đó, nếu không tính các trái phiếu ngân hàng thì số dư nợ trái phiếu của các doanh nghiệp phi ngân hàng là 908.800 tỷ đồng và các nhà phát hành bất động sản là 455.000 tỷ đồng, chiếm khoảng 4% tổng dư nợ tín dụng toàn hệ thống ngân hàng.
Cũng theo FiinRatings, các ngân hàng đang nắm giữ danh mục trái phiếu doanh nghiệp phi ngân hàng với quy mô vào khoảng 284.000 tỷ đồng, chiếm khoảng 2,37% trên tổng tài sản sinh lời tại thời điểm 30/6/2022.
Con số này phản ánh quy mô đầu tư trái phiếu doanh nghiệp của ngân hàng còn khá nhỏ và chất lượng trái phiếu được ngân hàng đánh giá kỹ lưỡng có tính phân hóa cao nên sẽ không phải là vấn đề lớn đối với chất lượng tín dụng ngân hàng.
"Mức độ ảnh hưởng chỉ có thể lớn hơn đối với một số ngân hàng có phân bổ tín dụng trái phiếu doanh nghiệp lớn hơn 10% tổng dư nợ tín dụng của họ," FiinRatings nhận định.
Chuyên gia kinh tế Đinh Trọng Thịnh cũng nhận định tuy quy mô trái phiếu doanh nghiệp mà các ngân hàng đang sở hữu là rất nhỏ, rủi ro không quá lớn, nhưng khẩu vị của nhiều ngân hàng vẫn thiên về tập trung cho vay khách hàng và thực hiện cơ chế quản trị rủi ro tốt hơn.
Mới đây, Chính phủ vừa ban hành Nghị định 65/2022/NĐ-CP sửa đổi Nghị định 153/2020/NĐ-CP quy định về chào bán, giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tại thị trường trong nước và chào bán trái phiếu doanh nghiệp ra thị trường quốc tế với nhiều điểm mới, theo hướng chặt chẽ hơn, nâng cao trách nhiệm của các bên tham gia.
Cùng với đó, mặt bằng lãi suất huy động của ngân hàng vẫn tiếp tục xu hướng tăng mạnh, trở nên cạnh tranh hơn với các sản phẩm trái phiếu doanh nghiệp. Do đó, giới chuyên gia cho rằng thời gian tới đây, không ít các doanh nghiệp sẽ gặp khó khi tái cơ cấu trái phiếu đến hạn.
