Cùng dự có các Phó Thủ tướng: Vương Đình Huệ, Trịnh Đình Dũng và Phó Chủ tịch nước Đặng Thị Ngọc Thịnh. Đến dự ở điểm cầu TPHCM có các đồng chí: Nguyễn Thiện Nhân, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy TPHCM; Nguyễn Thành Phong, Chủ tịch UBND TPHCM và các Phó Chủ tịch UBND TP cùng đại diện các sở ngành TP.
50 bộ ngành, địa phương giải ngân dưới 50%
Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, giải ngân 9 tháng đầu năm 2019 ước đạt 192.136 tỷ đồng, bằng 45,17% so với kế hoạch Quốc hội giao và bằng 49,14% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, thấp hơn cùng kỳ năm 2018. Trong đó, giải ngân vốn trái phiếu chính phủ và ODA đều đạt thấp. Có 31 bộ, cơ quan trung ương và 19 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt dưới 50%, trong đó, số giải ngân dưới 30% là 17 bộ ngành, địa phương.
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc trao đổi với các đại biểu dự hội nghị. Ảnh: Viết Chung Nguyên nhân là do một số quy định sau một thời gian thực hiện bộc lộ nhiều hạn chế như: quyết định đầu tư phải trước 31-10 năm trước, tiết kiệm 10% trên tổng mức đầu tư, cho phép giải ngân vốn 2 năm, bãi bỏ quy định thường trực HĐND được ủy quyền...
Việc thực hiện các quy định của Luật Đất đai, Luật Xây dựng, Luật Đấu thầu, Luật Bảo vệ tài nguyên môi trường... còn nhiều lúng túng, mất nhiều thời gian trong công tác giải phóng mặt bằng, còn một số vướng mắc về khiếu kiện đất đai; thủ tục phê duyệt thiết kế, dự toán công trình, lựa chọn nhà thầu kéo dài...
Bên cạnh đó, công tác lập kế hoạch chưa sát với thực tế và khả năng giao vốn, khả năng giải ngân vốn dẫn đến không phân bổ được hết số vốn kế hoạch. Các cấp, các ngành chưa thực sự vào cuộc; vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu chưa được đề cao, chưa rõ nét...
Tại hội nghị, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng chỉ rõ “căn bệnh” chậm trễ trong giải ngân vốn đầu tư công trước hết do bất cập từ công tác giao vốn, chưa dựa trên kế hoạch sử dụng vốn của từng dự án. Còn Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ cho rằng, có tình trạng đùn đẩy, né tránh trong triển khai các dự án đầu tư công, do đó, chưa khai thác được nguồn lực lớn của đất nước.
TPHCM: Quản lý chặt đầu tư công
Phát biểu tại điểm cầu TPHCM, Phó Chủ tịch UBND TPHCM Trần Vĩnh Tuyến cho biết, khoản 2 dự thảo Nghị quyết của Chính phủ về những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công năm 2019, trong đó giao các bộ ngành, địa phương: Được phép bố trí kế hoạch đầu tư vốn ngân sách nhà nước năm 2019 cho các dự án chuẩn bị đầu tư có quyết định cho phép chuẩn bị đầu tư và dự toán chuẩn bị đầu tư của cấp có thẩm quyền quyết định sau ngày 31-10-2018.
Được phép điều chỉnh kế hoạch đầu tư vốn nước ngoài năm 2019 đối với chương trình, dự án sử dụng vốn ODA và vốn vay ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài trong nội bộ, đảm bảo không vượt tổng mức kế hoạch vốn nước ngoài nguồn ngân sách trung ương cấp phát năm 2019.
Bí thư Thành ủy TPHCM Nguyễn Thiện Nhân cùng các đồng chí lãnh đạo TPtại điểm cầu TPHCM. Ảnh: QUỐC HÙNG
TPHCM trân trọng cảm ơn sự quan tâm, chỉ đạo sâu sát, thường xuyên của Chính phủ, của Bộ KH-ĐT, Bộ Tài chính và các cơ quan trung ương giúp thành phố đẩy nhanh tiến độ giải ngân kế hoạch đầu tư công 9 tháng đầu năm 2019. Ngay từ đầu năm 2019, thành phố đã ban hành Chỉ thị số 02 về đẩy nhanh tiến độ giải ngân kế hoạch đầu tư công năm 2019. Đồng thời, đã tổ chức 3 hội nghị do Thường trực UBND TP chủ trì, để quán triệt, đôn đốc các đơn vị giải ngân kế hoạch đầu tư công và bước đầu đạt được những kết quả tích cực.
Trong năm 2019, TP đã giao kế hoạch đầu tư công 33.771 tỷ đồng, tính đến ngày 15-9, tổng vốn đã giải ngân 11.443 tỷ đồng, trong đó, vốn ngân sách TP giải ngân 9.591 tỷ đồng, vốn Trung ương giải ngân 1.210 tỷ đồng, vốn ODA giải ngân 641 tỷ đồng.
Theo UBND TPHCM, nguyên nhân giải ngân chậm là do công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng còn chậm. Trong quá trình thực hiện, các chủ đầu tư và quận huyện không lường được hết những khó khăn vướng mắc có thể phát sinh khi thực hiện công tác bồi thường, dẫn đến việc đăng ký vốn không sát với tiến độ nên chưa giải ngân 3.000 tỷ đồng.
Tiếp đó là do vướng về thủ tục đầu tư, chưa giải ngân 2.000 tỷ đồng. Về sắp xếp các ban quản lý dự án, hiện nay, các cơ quan, đơn vị chủ đầu tư đang thực hiện Đề án sắp xếp lại các ban quản lý dự án của thành phố, quận huyện, ban quản lý đầu tư các khu đô thị, ban quản lý đầu tư các dự án ODA. Do đó, việc thay đổi tư cách pháp nhân của chủ đầu tư cũng ảnh hưởng đến tiến độ lập hồ sơ thủ tục giải ngân vốn của các dự án.
Một nguyên nhân nữa là thời gian giao vốn, kế hoạch vốn ODA cấp phát từ ngân sách Trung ương vừa giao bổ sung vào tháng 6-2019, nên các dự án dù có tiến độ thực hiện tốt nhưng kết quả giải ngân chưa cao. Riêng tiến độ giải ngân, trong các tháng đầu năm chủ yếu tập trung công tác chuẩn bị đầu tư, phê duyệt dự án, tổ chức đấu thầu… nên tỷ lệ giải ngân thấp.
Một số chủ đầu tư chưa quyết liệt thực hiện theo kế hoạch, tiến độ được giao. Công tác thiết kế, dự toán công trình, đấu thầu lựa chọn nhà thầu chậm, do chủ đầu tư và tư vấn trong một số trường hợp chuyên môn chưa sâu, chất lượng hồ sơ không đáp ứng yêu cầu, phải chỉnh sửa nhiều lần...
Trong thời gian tới, để đẩy nhanh tiến độ giải ngân kế hoạch đầu tư công, TPHCM sẽ tập trung thực hiện các chỉ đạo của trung ương, trong đó xác định người đứng đầu cơ quan, đơn vị phải chịu trách nhiệm theo dõi, quản lý kế hoạch đầu tư công, không giao cho cấp phó hoặc các ban quản lý dự án. Quản lý chặt chẽ đầu tư công, trong năm 2019 các đơn vị giải ngân dưới 90% không xét thi đua hoàn thành tốt nhiệm vụ và không chi thu nhập tăng thêm.
Các dự án đã được giao vốn chuẩn bị đầu tư nhưng đến ngày 31-12-2019 không được cấp có thẩm quyền quyết định đầu tư mà không có lý do khách quan, sẽ xem xét không tiếp tục giao vốn chuẩn bị đầu tư cho dự án trong kế hoạch năm tiếp theo. Tối đa là 1 tháng kể từ ngày ký biên bản nghiệm thu giữa chủ đầu tư và nhà thầu, chủ đầu tư phải nộp hồ sơ thanh toán tại Kho bạc Nhà nước thành phố để giải ngân dự án. Chỉ đạo các chủ đầu tư chi tiết tiến độ giải ngân hàng tháng của dự án và tổ chức giám sát theo kế hoạch giải ngân của chủ đầu tư.
Áp dụng công nghệ thông tin để rút ngắn quá trình thực hiện dự án đầu tư công. Áp dụng “một cửa điện tử” trong thẩm định, phê duyệt, bố trí vốn và giải ngân kế hoạch đầu tư công. Đẩy mạnh phân cấp, ủy quyền, trên cơ sở 85 đầu việc TP đã ủy quyền cho các đơn vị. TP sẽ rà soát và tiếp tục đẩy mạnh phân cấp, ủy quyền lĩnh vực đầu tư nhằm góp phần đẩy nhanh tiến độ giải ngân năm 2019 và các năm tiếp theo.
Trong tháng 10-2019, TPHCM tổ chức Hội nghị chuyên đề đánh giá quy trình thực hiện kế hoạch đầu tư công giai đoạn 2018 - 2019 với 4 nội dung chính là đăng ký vốn, bố trí vốn, giải ngân vốn, quyết toán vốn nhằm quản lý chặt chẽ kế hoạch đầu tư công trên địa bàn TP trong thời gian tới.
Để thực hiện đồng bộ các giải pháp nêu trên và phấn đấu năm 2019 đạt tỷ lệ giải ngân theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, TPHCM kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo các bộ ngành 4 nội dung. Đối với vốn cổ phần hóa: Nghị quyết 54 của Quốc hội quy định “ngân sách thành phố được hưởng số thu từ cổ phần hóa, thoái vốn nhà nước tại các doanh nghiệp nhà nước do UBND TP quản lý và số thu từ thoái vốn nhà nước tại các tổ chức kinh tế do UBND TP làm đại diện chủ sở hữu”.
Để TP sớm có nguồn vốn thực hiện các dự án trọng điểm, kiến nghị Chính phủ, Bộ TN-MT sớm hướng dẫn về phương án sử dụng đất khi cổ phần hóa. TP kiến nghị Chính phủ sớm ban hành nghị quyết về cơ chế, quy trình “đặc thù” rút ngắn thời gian thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và bàn giao mặt bằng làm cơ sở đẩy nhanh tiến độ triển khai thực hiện các dự án trên địa bàn thành phố.
Đối với tuyến Metro số 1 và số 2, TP đã có tờ trình gửi Bộ KH-ĐT, Bộ Tài chính sớm có ý kiến để thành phố có cơ sở thẩm định điều chỉnh 2 dự án để làm cơ sở pháp lý triển khai thực hiện và đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn ODA.
Chậm giải ngân gây ra nhiều hệ lụy
Lắng nghe các ý kiến thảo luận, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nêu rõ, đầu tư công đóng góp lớn vào tăng trưởng, phát triển kinh tế - xã hội của đất nước, nhất là các công trình hạ tầng quan trọng. Đầu tư công chiếm tới 10,7% tổng giá trị GDP, khoảng 32% tổng mức đầu tư toàn xã hội năm 2019. Tuy nhiên, tình trạng chậm giải ngân đầu tư công từ gần chục năm qua đã tạo ra nút thắt cổ chai đối với nền kinh tế.
“Tình trạng chậm giải ngân này không phải năm nay mà nhiều năm qua nhưng đặc biệt năm nay giải ngân thấp. Việc chậm giải ngân vốn đầu tư công gây ra rất nhiều hệ lụy. Chúng ta phải thấy trách nhiệm trước đất nước, trước xã hội chứ không thể đổ cho nguyên nhân khách quan”, Thủ tướng nói.
Cho rằng nguyên nhân giải ngân chậm do yếu tố chủ quan là chính, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh, phải xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân không biết làm việc, hoặc cố tình cản trở, gây khó khăn, làm chậm tiến độ được giao. Đơn cử như Bộ Y tế tính đến 20-9, mới giải ngân 24% dự toán, trong đó vốn đầu tư cho 2 bệnh viện tuyến cuối là Bạch Mai và Việt Đức 2 đạt 35%.
Thủ tướng cho rằng, đây là khuyết điểm rất lớn mà Bộ Y tế phải rút kinh nghiệm, phải chỉ đạo làm rõ trách nhiệm, xử lý nghiêm, không thể mãi đổ cho thủ tục. Bộ Y tế phải có biện pháp rõ hơn, cần tăng cường năng lực ban quản lý dự án chuyên nghiệp hơn, hiểu biết hơn về thủ tục xây dựng cơ bản.
Nhấn mạnh giải ngân thấp là căn bệnh trầm kha cần tiếp tục tháo gỡ, Thủ tướng cho biết sẽ có nghị quyết của Chính phủ để thúc đẩy công tác giải ngân vốn đầu tư công; kỷ luật nghiêm minh đối với những vi phạm, làm chậm, kém hiệu quả, lợi ích nhóm, tham nhũng, lãng phí trong công tác đầu tư xây dựng cơ bản; xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân không biết làm việc, hoặc cố tình cản trở, gây khó khăn, làm chậm tiến độ được giao.
Đối với những bộ ngành, địa phương có số vốn đầu tư công lớn như Bộ GTVT, Bộ NN-PTNT, Bộ Y tế, Hà Nội, TPHCM, Thủ tướng yêu cầu các bộ trưởng, chủ tịch UBND trực tiếp chỉ đạo thực hiện đồng bộ quyết liệt để đẩy nhanh tiến độ thực hiện giải ngân vốn đầu tư công, nhất là những dự án trọng điểm cấp bách; đẩy nhanh triển khai các công trình trọng điểm như cao tốc Bắc - Nam, sân bay Tân Sơn Nhất mở rộng, sân bay Long Thành, các tuyến đường sắt đô thị…
“Dự án sân bay Long Thành, tỉnh Đồng Nai đã có khoản vốn trên 11.000 tỷ đồng chuyển về tài khoản, nhưng đến nay các đồng chí vẫn nói để tháng 10 sang năm mới làm. Tỉnh Đồng Nai phải rút kinh nghiệm. Hay dự án tuyến đường sắt Cát Linh - Hà Đông, Thủ tướng đã có văn bản yêu cầu Bộ GTVT và Chủ tịch UBND TP Hà Nội, nếu bảo đảm tuyệt đối an toàn thì cho chạy tàu, còn một số tồn tại thì sẽ kiểm điểm sau theo kết luận của Kiểm toán Nhà nước”, Thủ tướng gay gắt.
Thủ tướng giao Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư báo cáo Thủ tướng về phương án xử lý để giao hết kế hoạch đầu tư vốn ngân sách trung ương năm 2019 còn lại trước ngày 5-10; báo cáo Thủ tướng trước ngày 10-10 việc điều chỉnh kế hoạch đầu tư vốn năm 2019 từ các dự án giải ngân chậm sang dự án có nhu cầu giải ngân thêm để đẩy nhanh tiến độ thực hiện.
Bộ GTVT và Bộ Y tế báo cáo khả năng không sử dụng hết kế hoạch vốn đầu tư công giai đoạn 2016-2020 với số tiền lên đến 60.000-70.000 tỷ đồng và Bộ KH-ĐT khẩn trương tổng hợp, báo cáo Thủ tướng điều chỉnh. “Tiêu không hết là điều chỉnh vốn”, Thủ tướng chỉ rõ và tán thành đề xuất thành lập tổ công tác đặc nhiệm theo dõi, đôn đốc công tác xây dựng cơ bản.
