Nước Mỹ hậu Covid-19: 4 trụ cột, 2 thử thách

(ĐTTCO)-Nói về chủ trương kinh tế của ông Biden hậu Covid, các nhà kinh tế chỉ ra 4 trụ cột: gói cứu trợ kinh tế, đầu tư hạ tầng xanh, tăng thuế và đàm phán thương mại (trên hết với Trung Quốc). Song 4 trụ cột này phải được tiến hành trong môi trường có 2 thử thách lớn: tái thiết nền kinh tế hậu Covid-19 và tạo việc làm thay thế những gì sẽ mất đi do thay đổi công nghệ.
Người dân xếp hàng nhận suất ăn miễn phí tại ngân hàng thực phẩm ở Brooklyn, New York, Mỹ.
Người dân xếp hàng nhận suất ăn miễn phí tại ngân hàng thực phẩm ở Brooklyn, New York, Mỹ.
 Bởi lẽ, khi hạ bậc tín nhiệm, trái phiếu của Mỹ rủi ro hơn, do đó thị trường đòi hỏi một phần bù rủi ro lớn hơn, tức trái phiếu phải giảm giá mới đủ hấp dẫn người mua nó và nắm giữ ở lãi suất danh nghĩa cực thấp trong bối cảnh rủi ro vỡ nợ tăng lên. 
Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) có thể đóng vai trò người mua tài sản cuối cùng, tức mua vào trái phiếu để bình ổn thị trường, đồng nghĩa  phải “in tiền” ra khiến thị trường ngập USD. Thế nhưng, nhiều khả năng tân Bộ trưởng Tài chính khôn ngoan và cả Chủ tịch Fed sẽ cố vấn ông Biden “đừng làm chuyện đó vào thời điểm thâm hụt ngân sách quá cao như hiện tại”. Fed không có trách nhiệm phải mua vào trái phiếu để “đỡ” thị trường, dù trong năm qua Chủ tịch Fed cho thấy ông sẵn lòng làm vậy. 
Nói cách khác, nếu ông Biden không tìm ra nguồn bù đắp thâm hụt ngân sách, chi thêm tiền kích thích kinh tế sẽ có những hệ lụy nhất định với thị trường tài chính, có thể dẫn đến nhiều xáo trộn ngoài dự đoán. Đó là chưa kể những người của đảng Cộng hòa trong Thượng viện sẽ không vui với lựa chọn đó (làm mất giá tài sản nợ và cả đồng USD so với nhiều tài sản dự trữ khác trên thế giới, chẳng hạn đồng Yen Nhật, EUR hay Nhân dân tệ).
Với tình hình vẫn còn chưa ngã ngũ ở Thượng viện (nhiều khả năng vẫn là nơi phe Cộng hòa chiếm đa số), khả năng thực hiện tham vọng chi tiêu này của ông Biden sẽ rất thấp. Một gói cứu trợ nhỏ hơn và gói chi tiêu ngân sách cho “hạ tầng xanh” ít hơn là giải pháp trung dung có thể được thông qua.
Ẩn số đối với chính sách của ông Biden nằm ở chỗ chính sách tăng thuế. Trước bầu cử, ông đưa ra chính sách tăng thuế tham vọng (để kiếm tiền trang trải cho những tham vọng chi tiêu ở trên), bao gồm: tăng thuế thu nhập doanh nghiệp từ 21% lên 28%, áp đặt mức thuế phải nộp tối thiểu cho các khoản thu nhập của công ty Mỹ ở nước ngoài để hạn chế sử dụng các thiên đường né thuế, và tăng thuế suất thuế thu nhập cá nhân của người có thu nhập cao lên gần 40%.
Ông cũng dự kiến tăng thuế lãi vốn lên khá mạnh, nhất là với giới đầu tư có thu nhập cao. Đây đều là những thứ người Cộng hòa không ưa. Như vậy tăng chi tiêu hỗ trợ người mất việc do dịch Covid-19, tăng thuế đánh vào người giàu và doanh nghiệp, nhiều khả năng sẽ “kẹt” lại ở Thượng viện nếu người Cộng hòa chiếm đa số ghế ở đó. 
Nhưng ông Biden là chính trị gia nhiều kinh nghiệm và có nhiều mối quan hệ với cả 2 chính đảng của Mỹ. Ông ta có thể tìm cách đạt được một số nhượng bộ trong cả 2 chính sách, nhiều khả năng mức tăng thuế thấp hơn để đổi lại mức chi tiêu ít hơn.
Nhưng điều đó cũng đồng nghĩa Mỹ sẽ phải tiếp tục chấp nhận thâm hụt ngân sách cao hơn và Fed nhiều khả năng tiếp tục phải mua vào trái phiếu Mỹ để hỗ trợ thị trường trái phiếu. Kết quả đồng USD yếu hơn nhiều khả năng sẽ xảy ra.
Về chính sách kinh tế đối ngoại, di sản của Tổng thống Trump trước sẽ không dễ bị xóa bỏ và bản thân chiến lược đối đầu và kiềm chế Trung Quốc trỗi dậy nhiều khả năng sẽ tiếp tục, trên cả bình diện thương mại và công nghệ. Không chỉ Mỹ, cả Anh và Australia đều đưa ra nhiều chính sách gần đây để hạn chế các vụ thâu tóm và sáp nhập của công ty Trung Quốc đối với công ty của 2 nước này.
Điều này là xu thế và chưa cho thấy nó sẽ thay đổi. Dù ông Biden có thể mềm mỏng hơn trong cách thực hiện, di sản đối đầu với Trung Quốc trên bình diện thương mại của ông Trump sẽ không dễ dàng đảo ngược. 
Về mặt này, ông Trump và ông Biden có thể gần giống nhau nhiều điểm. Chẳng hạn, ông Biden đã đề cập đến việc muốn thực thi chương trình “mua hàng Mỹ” (Buy American) trị giá gần 700 tỷ USD để thúc đẩy chi tiêu vào hàng hóa, dịch vụ của Mỹ, cũng như bày tỏ lập trường muốn đối tác thương mại mua hàng của Mỹ nhiều hơn.
Nhưng ông sẽ tìm cách tránh việc gây hấn thương mại quá tay, dẫn đến đối tác trả đũa như EU vừa tuyên bố “rất tiếc” nhưng vẫn đánh thuế trả đũa lên hàng hóa của Mỹ. Liệu ông có thành công hay không phải chờ xem thời gian trả lời. 

2 thử thách
Mấu chốt thành bại của ông Biden nằm ở khả năng thương lượng và hài hòa các quan điểm chính trị. Dù có nhiều năm kinh nghiệm chính trị, nhưng liệu ông có còn đủ năng lượng cho các cuộc thương lượng marathon?
Một nền kinh tế nhiều người làm việc tại nhà và việc mua sắm chuyển qua mạng được dự đoán vẫn tiếp tục ngay cả sau khi có vaccine. Vì vậy, nhiều hoạt động kinh doanh hỗ trợ những cao ốc văn phòng nhiều ngàn người sẽ không thể hồi phục như trước.
Xu thế mua sắm qua mạng, tự động hóa trong nhà hàng và kho bãi, sử dụng trí tuệ nhân tạo thay thế các công việc lặp đi lặp lại của con người trong thế giới tài chính, luật và giáo dục có vẻ không thể đảo ngược sau dịch Covid-19. Đi kèm với nó là xu thế tự động hóa trong sản xuất đã tăng nhanh trước dịch.
Nhiều việc làm sẽ mất đi vĩnh viễn và nhiều mô hình kinh doanh cũ sẽ không quay trở lại. Những thương xá bỏ trống sẽ tăng nhiều hơn. Nhiều công việc mới sẽ xuất hiện, như nhu cầu chuyên gia phân tích dữ liệu, bảo mật an ninh mạng sẽ tăng lên.
Tái thiết nền kinh tế hậu Covid và đầu tư vào kinh tế xanh của ông Biden vì vậy cần nhắm tới gia tăng hỗ trợ thu nhập và chi tiêu tái đào tạo kỹ năng cho những người thất nghiệp, giúp họ có được tấm đệm hỗ trợ thu nhập cần thiết trong quá trình chuyển đổi thích ứng với thị trường việc làm mới, từ đó và họ có thể gia nhập nền kinh tế xanh.
Vấn đề là làm sao ông Biden có thể thuyết phục những người Cộng hòa và ngay cả những phe nhóm ngay trong đảng Dân chủ chia sẻ tầm nhìn của ông và đồng ý đâu là nơi nên chi tiền vào. Bên cạnh đó, ông không thiếu nhà cố vấn giỏi nhưng luôn có bất đồng về vấn đề chi tiền vào đâu và chi bao nhiêu tiền, bất kể ý tưởng hay thế nào.  

Các tin khác