Xu hướng nới lỏng
Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBOC) vào tháng 10 công bố dữ liệu 3 quý đầu năm 2020, cho thấy tăng trưởng cho vay ổn định. Tổng tài trợ xã hội, thước đo lớn về tín dụng và thanh khoản trong nền kinh tế, đã tăng gần 3.500 tỷ NDT (522 tỷ USD) trong tháng 9, lên tổng cộng 280.070 tỷ NDT. Đó là mức tăng 13,5% theo năm, nhanh hơn tốc độ 12,8% được ghi nhận vào cuối quý II và cao hơn 2,8% so với cùng kỳ năm ngoái.
Covid-19 tấn công Trung Quốc vào đầu năm 2020 khi nước này bước vào những năm đầu nỗ lực điều chỉnh mô hình tăng trưởng dựa trên vay nợ. Theo ước tính của Viện Tài chính Quốc tế (IIF), tổng nợ Trung Quốc trong hộ gia đình, chính phủ, tài chính và phi tài chính đã tăng từ hơn 300% GDP lên gần 318% trong quý I. IIF còn dự báo tỷ lệ này sẽ đạt 335% GDP trong những tháng tiếp theo.
"Lợi tức trái phiếu tăng trong vài tháng qua phản ánh nhu cầu tài trợ cao thay vì thắt chặt của PBOC” - Trưởng nhóm Kinh tế Trung Quốc của Nomura, Ting Lu, cho biết. Điều này cho thấy, do sức ép phải kích thích nền kinh tế để hỗ trợ phục hồi sau đại dịch, PBOC buộc phải mở lại cánh cửa vay nợ.
Nhìn chung, các nhà chức trách Trung Quốc đang cố gắng tạo điều kiện cho doanh nghiệp tư nhân và doanh nghiệp nhỏ được vay vốn dễ dàng hơn. Tăng trưởng cung tiền M2 - thước đo cung tiền sẵn có gồm tiền mặt, tiền tiết kiệm, tài khoản séc và quỹ tương hỗ - đã tăng 10,9% vào tháng 9, cao hơn nhiều so với mức tăng 8,4% cùng kỳ năm trước. PBOC cho biết các khoản vay trung và dài hạn cho doanh nghiệp dịch vụ (không bao gồm bất động sản) tính đến cuối tháng 9 đã tăng 17,3% so với năm trước, cao nhất kể từ năm 2018.
Nguy cơ vỡ nợ SOE
Nguy cơ vỡ nợ SOE
Theo Fitch Ratings, từ đầu năm đến tháng 10, các doanh nghiệp quốc doanh (SOE) Trung Quốc đã vỡ nợ số trái phiếu trị giá kỷ lục 40 tỷ NDT (6,1 tỷ USD), tương đương tổng số 2 năm trước. Một loạt công ty lớn, bao gồm đối tác Trung Quốc của BMW là Brilliance Auto Group, nhà sản xuất chip điện thoại thông minh hàng đầu Tsinghua Unigroup và Yongcheng Coal and Electric, đã tuyên bố phá sản hoặc vỡ nợ vào tháng trước, gây hoảng loạn trên thị trường nợ quốc gia. Giá trái phiếu giảm mạnh và lãi suất tăng vọt, cổ phiếu của các SOE trên thị trường chứng khoán cũng chìm dần.
Điều này rất đáng báo động. Thứ nhất, mối quan hệ chặt chẽ giữa các SOE và chính quyền địa phương thường khiến giới đầu tư tin rằng chúng an toàn. Tuy nhiên, khi có dấu hiệu nhà nước không còn sẵn sàng hỗ trợ SOE, nhà đầu tư sẽ mất niềm tin và cổ phiếu SOE sẽ lao dốc. Thứ hai, sự thành công của khu vực nhà nước rất quan trọng đối với hệ thống tài chính Trung Quốc. Theo dữ liệu từ PBOC, dù các SOE đóng góp chưa tới 1/3 GDP nhưng chiếm hơn một nửa các khoản vay ngân hàng ở Trung Quốc và khoảng 90% trái phiếu doanh nghiệp của nước này.
Theo Logan Wright, Giám đốc nghiên cứu thị trường Trung Quốc tại Rhodium Group, bảo lãnh của chính phủ là "bức tường thành quan trọng nhất" chống lại cuộc khủng hoảng tài chính. Nhưng hiện có những dấu hiệu cho thấy điều này "đang bị xói mòn". Trong quá khứ, Bắc Kinh luôn cố tránh để các công ty này thất bại. Chính quyền kiểm soát chặt chẽ hệ sinh thái kinh tế, và tin rằng mối quan hệ giữa các SOE và chính phủ là quan trọng, nên cần phải giữ cho các SOE đứng được. Nhưng hiện nay, Bắc Kinh dường như đã sẵn sàng cho phép một số SOE sụp đổ. Tuy nhiên, việc quá nhiều khoản vay và trái phiếu doanh nghiệp bị vỡ nợ, sẽ khiến hệ thống tài chính dễ bị tổn thương, nên cách tiếp cận này bị đánh giá đầy rủi ro.
Những vấn đề này có thể kéo đổ sự phục hồi mong manh của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Trong khi Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) kỳ vọng nền kinh tế Trung Quốc sẽ tăng trưởng 1,9% trong năm nay, tốt hơn so với các nước lớn trên toàn cầu, đây sẽ là tốc độ tăng trưởng yếu nhất trong hơn 4 thập niên của Trung Quốc.
Bảo bọc lâu chấp nhận vỡ bọc
Bảo bọc lâu chấp nhận vỡ bọc
Trong khi số lượng vỡ nợ trái phiếu kỷ lục trong năm nay có thể liên quan nhiều đến đại dịch Covid-19, các SOE của Trung Quốc đã tích lũy nợ trong nhiều năm. Các nhà phân tích tại Nomura đã viết trong một báo cáo nghiên cứu gần đây: “Chúng tôi coi những lỗi này không thể tránh khỏi. Bởi lẽ, chính phủ Trung Quốc đã hỗ trợ SOE hàng ngàn tỷ USD kích thích kể từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, và những khoản đầu tư đó không tạo ra lợi nhuận tốt như mong đợi”.
Những tồn tại của các SOE cũng đã được nhiều người thừa nhận. Ning Gaoning, Chủ tịch Tập đoàn hóa chất nhà nước Sinochem Group, cho rằng các công ty như vậy thường kém cạnh tranh hơn so với các công ty tư nhân và tạo ra lợi tức đầu tư thấp hơn.
Thực tế, từ trước đến nay Trung Quốc luôn ưu ái các SOE, được đánh giá cao và được tiếp cận nguồn tài chính nhiều hơn với so với khối tư nhân. Xu hướng đó đã tăng tốc trong những năm gần đây, khi Chủ tịch Tập Cận Bình kêu gọi thúc đẩy khu vực nhà nước mạnh hơn và có ưu thế hơn. Tất cả những yếu tố đó nay đã kết hợp với nhau để tạo nên “cơn bão hoàn hảo”.
Để giúp các công ty phục hồi hậu Covid-19, Trung Quốc đã nới lỏng đáng kể các hạn chế về tài chính, dẫn đến việc gia tăng các khoản nợ xấu.
Theo Pengyuan International, cơ quan xếp hạng của Trung Quốc, trong 9 tháng năm 2020, các SOE đã huy động được khoảng 8.500 tỷ NDT (1.300 tỷ USD) trái phiếu tín dụng, so với 857 tỷ NDT (131,2 tỷ USD) của khu vực tư nhân. Trong khi đó, ước tính vào giữa tháng 11 các công ty đã vỡ nợ trái phiếu trị giá khoảng 178 tỷ NDT (27 tỷ USD), khoảng 43% trong số đó là các SOE, cao hơn 30% so với mức trung bình hàng năm gần đây. Các nhà phân tích của Nomura viết: “Rất có thể chúng ta sẽ thấy nhiều vụ vỡ nợ như vậy trong những năm tới".
