Từ "báo in biến mất" đến mùa “đông lạnh lẽo"
Năm 2005, trong cuốn “Báo in đang biến mất: Ứng cứu ngành báo chí trong thời đại thông tin”, GS. Philip Meyer, Trường Đại học North Carolina (Mỹ), đưa ra quan điểm báo in sắp biến mất. Từ đó, thuật ngữ “báo in biến mất” trở thành chủ đề nóng được giới nghiên cứu truyền thông thảo luận sôi nổi trong nhiều năm qua.
GS. Philip Meyer cũng đưa ra dự báo: “Giả dụ báo in tiếp tục sụt giảm với tốc độ như hiện nay, sự kiện vị độc giả cuối cùng đọc tờ báo cuối cùng trên Trái đất sẽ xảy ra vào tháng 4-2040”.
Vài năm gần đây, một số tờ báo lớn của Mỹ liên tục tuyên bố phá sản, khiến quan điểm “báo in biến mất” phần nào được chứng thực. Thời gian qua, khi số lượng phát hành của một số đại gia như New York Times, Washington Post, Los Angeles Times... sụt giảm nghiêm trọng, cùng với một loạt sự kiện chưa có tiền lệ khi những tờ báo đình đám, như Financial Times, Frankfurter Rundschau (Đức), Newsweek (Mỹ), The Independent (Anh)... lâm vào tình trạng phải đóng cửa, khiến không ít tín đồ trung thành hụt hẫng, ngao ngán khi nhìn vào tương lai không mấy sáng sủa của báo in.
Tháng 12-2008, Tập đoàn báo chí nổi tiếng của Mỹ Tribune với lịch sử 161 năm, sở hữu 23 đài truyền hình, 12 tờ nhật báo, trong đó có 8 tờ báo bán chạy nhất nước Mỹ như Los Angeles Times, Chicago Tribune, Baltimore Sun… đã chính thức thông báo phá sản và đề nghị được bảo vệ trước các chủ nợ. Chưa đầy 1 năm sau, tháng 3-2009, Tập đoàn truyền thông Sun-Times - chủ sở hữu báo Chicago Sun Times và hàng chục tờ báo địa phương cũng tuyên bố đệ đơn xin phá sản.
Bất ngờ hơn với nhiều người, ngày 9-3-2009, tên tuổi lẫy lừng New York Times đã thông cáo bán một số tầng làm việc tại trụ sở công ty để giải quyết vấn đề thiếu vốn. Chưa hết, tháng 8-2013, tờ báo hàng đầu của Mỹ The Washington Post có lịch sử hàng trăm năm đã đổi chủ - nhà sáng lập Amazon Jeff Bezos bỏ ra 250 triệu USD để mua lại tờ báo này - khiến thuật ngữ “báo in biến mất” trở thành tâm điểm thu hút sự chú ý của giới báo chí toàn cầu.
Sự phát triển như vũ bão của internet và các công nghệ truyền thông mới, khiến công chúng nắm bắt được thông tin nhanh hơn, hiệu quả hơn và bằng nhiều con đường khác nhau, đáp ứng nhịp sống nhanh của cuộc sống hiện đại. Trong xu thế này, liệu báo chí in có còn vị thế độc tôn trong làng truyền thông toàn cầu? Điều không thể chối cãi, là hiện nay công chúng vẫn muốn click chuột hoặc vuốt màn hình điện thoại thông minh để thu thập nguồn thông tin vô hạn, hơn là nắm bắt lượng thông tin hữu hạn qua việc lật từng trang báo, tạp chí.
Internet và các công nghệ truyền thông mới đã trở thành thách thức to lớn đối với mô hình đọc truyền thống của độc giả. Sự phát triển như vũ bão của truyền thông xã hội, sự tích hợp đa phương tiện được truyền dẫn đến người xem một cách tức thời và gần như miễn phí, đã và đang làm công chúng toàn cầu mê mẩn.
hững cái tên Google, Facebook, YouTube... ngang nhiên thách thức các đế chế truyền thông lừng lẫy. Một thực tế cay đắng đang diễn ra là các ông trùm truyền thông như CNN, Reuters, AP, AFP, UPI, CBS... phải nhún mình bắt tay với những thế lực mới nổi này. Trong cuộc cạnh tranh khốc liệt đó, lượng độc giả dần sụt giảm, số lượng phát hành giảm rõ rệt, ngành báo in đang phải đối mặt với mùa “đông lạnh lẽo".
Giá trị cốt lõi của “đội quân chủ lực”
Giá trị cốt lõi của “đội quân chủ lực”
| Tin độc quyền và bản tin sâu là thế mạnh vượt trội của báo in, do đó các cơ quan báo chí phải có đội ngũ phóng viên, biên tập viên có trình độ và chuyên sâu mới sản xuất ra được những sản phẩm báo chí phù hợp với thời đại. |
Sở hữu số lượng độc giả trung thành: Với sự phát triển mạnh mẽ của internet và mạng xã hội (MXH), đã hình thành nhóm công chúng ý kiến và lớp công chúng mới. Họ có thể nắm bắt thông tin nhanh hơn và tiện lợi hơn trên các phương tiện truyền thông mới. Tuy nhiên, do sự khác biệt về tuổi tác, trình độ và văn hóa đọc, vẫn còn tồn tại một bộ phận tương đối lớn độc giả trung thành với báo in.
Tin tức độc quyền và kết hợp các bài bình luận sâu: Một tờ báo in thành công giống như một thương hiệu được tạo dựng sau nhiều năm kinh doanh. Tin độc quyền chính là tiêu chí độc đáo của thương hiệu, là sức cạnh tranh hạt nhân của tờ báo. Nắm bắt được tin độc quyền đồng nghĩa với việc có sự đột phá trong nội dung, thời gian, góc tiếp cận thông tin. Tin độc quyền với góc nhìn khác biệt và độc đáo đã trở thành sức mạnh, tạo nên ưu thế cạnh tranh cho rất nhiều tờ báo.
Lượng thông tin trên internet vô cùng lớn, nhưng ít thông tin sâu, chủ yếu mang tính cá nhân. Còn thông tin trên báo in có uy tín lại đặc sắc, có giá trị tham khảo lớn, cung cấp các giá trị tư tưởng, quan điểm sâu sắc được công chúng lựa chọn. Những bài viết phân tích chuyên sâu trên báo in thường tạo dựng dư luận, thúc đẩy sự tiến bộ của xã hội.
Uy tín trong xã hội: Uy tín là thế mạnh của báo in, quan tâm đến nhóm đối tượng yếu thế trong xã hội, dám vạch trần những mặt trái của xã hội, đối thoại với độc giả một cách bình đẳng, cung cấp cho xã hội diễn đàn trao đổi tự do... là những phương thức quan trọng trong quá trình đổi mới, sáng tạo của báo in để tồn tại, phát triển trong kỷ nguyên số.
Đội ngũ phóng viên, biên tập viên chuyên nghiệp: Các tờ báo uy tín với lịch sử lâu năm có đội ngũ phóng viên, biên tập viên giàu kinh nghiệm, ngòi bút sắc bén. Họ chính là những người đem lại sức sống lâu dài cho tờ báo.
Cơ hội ở phía trước
Cơ hội ở phía trước
| Điều không thể chối cãi, là hiện nay công chúng vẫn muốn click chuột hoặc vuốt màn hình điện thoại thông minh để thu thập nguồn thông tin vô hạn, hơn là nắm bắt lượng thông tin hữu hạn qua việc lật từng trang báo, tạp chí. |
Đó là, trong kỷ nguyên 4.0, cơ quan báo in cần mở rộng kênh "phát hành" trên MXH, để truyền tải thông tin đến các nhóm công chúng khác nhau; tăng cường sự tương tác online và offline với độc giả; xây dựng diễn đàn cung cấp thông tin đa chiều, đáp ứng nhu cầu thông tin đa dạng của các nhóm công chúng.
Về quảng cáo, tòa soạn không nên phụ thuộc vào các công ty hay nhà quảng cáo, mà tự xây dựng bộ phận quảng cáo/truyền thông chuyên nghiệp, tách bạch loại hình quảng cáo, phân công trách nhiệm, không ngừng nâng cao chất lượng thiết kế dịch vụ quảng cáo, làm tốt các hoạt động truyền thông, quảng cáo hiệu quả.
Về cách làm “nội dung là Vua” và "công nghệ là Nữ hoàng", thể hiện chủ yếu trên 3 phương diện: tin độc quyền; bản tin có chiều sâu; đặc sắc, độc đáo và có công nghệ "đẩy".
Mặc dù trong thời đại bùng nổ thông tin, nhưng báo in vẫn chưa tạo ra được sự khác biệt, tình trạng trùng lặp thông tin vẫn rất phổ biến, vừa không đáp ứng nhu cầu thông tin của công chúng, vừa lãng phí nguồn tài nguyên. Tin độc quyền và bản tin sâu là thế mạnh vượt trội của báo in, do đó các cơ quan báo chí phải có đội ngũ phóng viên, biên tập viên có trình độ và chuyên sâu mới sản xuất ra được những sản phẩm báo chí phù hợp với thời đại.
Về phát triển công chúng mới, phân tích từ đời sống truyền thông hiện nay, có thể thấy công chúng già hóa đang là vấn đề lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến "môi trường sinh thái" của các cơ quan báo chí in.
Vậy làm thế nào để báo in thoát khỏi tình trạng độc giả “già hóa”, để đối tượng công chúng được phân bổ rộng rãi hơn và thu hút được lớp công chúng mới, luôn là yếu tố then chốt quyết định việc báo in có phát triển lâu dài được hay không. Do đó, tòa soạn cần thay đổi mô hình làm báo truyền thống, lắng nghe, thúc đẩy công chúng nói, từ đó mở ra thị trường mới, mở rộng lượng phát hành cho báo in.
Vấn đề kỹ năng và năng lực của nhà báo. Xét trên giác độ tổ chức nội dung, công tác biên tập là nhân tố cuối cùng quyết định một tờ báo có thành công hay không. Mỗi biên tập viên trong tòa soạn cần có kỹ năng biên tập và am hiểu công nghệ truyền thông mới. Một vấn đề nổi cộm báo in hiện đang phải đối mặt là hiện tượng “tông xe” (trùng lặp về nội dung) rất nghiêm trọng. Điều này đã đặt ra những yêu cầu mới cho biên tập viên, trong quá trình xử lý bản thảo, tổ chức nội dung cần đổi mới, tôn trọng nguyên tắc "sự thật là sinh mệnh của báo chí".
Vấn đề nữa không thể thiếu đối với báo in là coi trọng tính tương tác. Trong làn sóng hội tụ truyền thông hiện nay, báo in cần tận dụng diễn đàn tương tác MXH, tiến quân vào lĩnh vực báo chí di động, không ngừng đổi mới, sáng tạo ra các sản phẩm và dịch vụ truyền thông chất lượng cao trong kỷ nguyên số, coi trọng sự tương tác với công chúng, thu thập ý kiến phản hồi online... Đồng thời, cần đề cao tính tương tác giữa tòa soạn với tòa soạn, giữa phóng viên và biên tập viên để trao đổi kinh nghiệm, cập nhật thông tin theo dòng thời gian.
Tóm lại, mỗi cuộc cải cách của ngành báo chí đều diễn ra theo xu thế phát triển của thời đại và công nghệ. Trong kỷ nguyên số, nhất là sự tác động mạnh mẽ của MXH, báo in luôn phải tự đổi mới, sáng tạo ra các sản phẩm và dịch vụ phù hợp với thời đại, đồng thời phát huy thế mạnh về tính chuyên sâu, tính hệ thống và đeo bám đến cùng sự kiện, kết hợp đổi mới mô hình quản lý kinh doanh.
