Sức sống của báo giấy

(ĐTTCO)-Cách nay chừng 10 năm, nhiều dự báo cho rằng báo giấy đã đến lúc chấm dứt sứ mệnh lịch sử của nó. Mặc dù nhiều tờ báo bị biến mất, nhiều tờ thu hẹp quy mô và giảm số lượng phát hành do sự xuất hiện của báo điện tử và mạng xã hội (MXH), nhưng nhiều tờ báo vẫn sống và vẫn đứng vững trong lòng bạn đọc, thậm chí có tờ báo tiếp tục phát triển mạnh mẽ với những hướng đi mới.
Tháng 4-2019, Báo SGGP-Đầu tư Tài chính chính thức chuyển sang bộ mới, chuyên sâu phần bình luận, phân tích, dự báo... của các chuyên gia về chính sách và phản biện chính sách. Ảnh: HOÀNG HÙNG
Tháng 4-2019, Báo SGGP-Đầu tư Tài chính chính thức chuyển sang bộ mới, chuyên sâu phần bình luận, phân tích, dự báo... của các chuyên gia về chính sách và phản biện chính sách. Ảnh: HOÀNG HÙNG
1. Điều gì làm cho tờ báo giấy vẫn phát triển? Nó phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố, chẳng hạn như văn hóa đọc. Ở nước Nga có rất nhiều tờ báo vẫn còn tồn tại và sống tốt do người Nga có truyền thống đọc, họ thích có tờ báo đọc khi đi metro, đi tàu hỏa.
Còn ở Malaysia, những tờ báo xuất bản cho cộng đồng Hồi giáo vẫn sống khỏe, bởi họ thích đọc những bài Kinh Coran và bình giảng kinh trên báo giấy hơn là trên màn hình. Tuy nhiên, việc tờ báo giấy có sức sống hay không phụ thuộc vào giá trị của chính tờ báo đó. 
Trước hết báo giấy và các ấn phẩm trên giấy như tạp chí, sách, giáo trình, công trình khoa học có giá trị pháp lý và minh chứng cao hơn các loại hình khác. Cho đến nay, các công trình khoa học công bố trên ấn phẩm được đánh giá cao hơn trên MXH.
Theo quy định, tác giả của các luận văn, luận án nếu trích dẫn quá nhiều từ MXH sẽ không được công nhận kết quả. Bởi lẽ, hầu hết thông tin, quan điểm, số liệu trên mạng không được kiểm chứng, đa phần mang ý kiến chủ quan của cá nhân, thậm chí cực kỳ sai lệch. Do vậy những minh chứng khoa học, các chứng từ trưng ra tòa án, các văn bản pháp quy đều là văn bản giấy, hoặc hiện vật sờ mó được.
Những loại báo giấy có cơ quan chủ quản, ban biên tập, giấy phép xuất bản; còn sách, tạp chí có nhà xuất bản có các chỉ số quốc tế như ISBN, ISSN, được coi có giá trị rất cao trong các minh chứng pháp lý. Ngay chính phủ điện tử chủ trương lưu hành văn bản điện tử, nhưng văn bản gốc vẫn phải là giấy.
Cho đến nay, việc lưu trữ văn bản giấy vẫn cho độ tin cậy cao hơn, có khả năng lâu dài hơn là bằng công nghệ thông tin. Không ai dám quả quyết rằng thông tin lưu trữ trên các phần mềm, các thiết bị kỹ thuật là vĩnh viễn.
Bằng chứng là nhiều tài liệu quan trọng của Lầu Năm góc bị hacker xâm nhập lấy cắp và xóa sạch. Việc mất toàn bộ dữ liệu còn do sự thay đổi bất thường nào đó trong từ trường của trái đất. Đó chính là một trong những cơ sở để báo giấy tồn tại lâu dài.

2. Nếu ai chịu khó đọc báo sẽ nhận thấy, hầu hết báo ngày đều có nội dung giống nhau. Các tin tức chính trị, kinh tế và các hiện tượng như tai nạn giao thông, thiên tai, hỏa hoạn đều được các báo đồng loạt đưa tin na ná nhau.
 Buổi sáng sớm, chạy vòng vòng quanh TPHCM vẫn thấy rất nhiều người uống cà phê và đọc tờ nhật trình. Một bộ phận người dân vẫn nghiền mùi giấy, mùi mực của tờ báo như nghiền mùi cà phê. Đó là thói quen khó bỏ của người Sài Gòn.
Trong bối cảnh đồng dạng đó, tờ báo nào có phần bình luận tốt hơn, sâu sắc hơn và giá trị hơn sẽ thu hút được số lượng bạn đọc đông đảo và trung thành cao hơn. Cũng với tin tức, sự kiện đó nhưng người viết báo (phóng viên, CTV) có những lời bình vượt lên hẳn, thậm chí mang tính định hướng, dự báo cho tương lai, sẽ thu hút được độc giả. 
Chẳng hạn, sẽ rất nhạt nếu báo chỉ dừng lại ở thông tin cho bạn đọc biết nguồn bất động sản ở khu vực nội thành giảm đi rõ rệt, điều đó ai cũng biết. Nhưng nếu bản báo chỉ ra nguồn cung nhà, căn hộ chung cư đã cạn do nội thành hết đất, các nhà đầu tư chuyển ra bên ngoài, xuất hiện các khu đô thị mới ở cách xa thành phố, và xu hướng dịch chuyển ra các tỉnh thành cân lận như một tất yếu, cùng với nó là các luận chứng và luận cứ chắc chắn, khi đó bài bình luận mang tầm mức rất khác.
Giá trị của những bài bình luận nâng tầm của tờ báo lên rất nhiều, nhất là các bài bình luận đó được các chuyên gia tầm quốc gia, quốc tế viết. 
Các nhà nghiên cứu luôn truyền nhau câu nói rất nổi tiếng, rằng tìm ra các con số, phát hiện ra các vấn đề đã khó, nhưng bình luận nó còn khó hơn nhiều. Tầm mức của nhà khoa học này khác người khác, tờ báo này hơn tờ báo khác chính là ở khả năng bình luận và bình luận. Vì thế, các báo lớn luôn nuôi dưỡng, chăm sóc, sử dụng độc quyền đội ngũ chuyên gia giỏi trên các lĩnh vực khác nhau.
Nhờ đội ngũ này, các tờ báo như Tin tức, Tiếng vọng nước Nga, Wasington Post, Paris Match… vẫn thu hút được hàng triệu bạn đọc.   
   
3. Các ông chủ báo rút ra điều khá quan trọng khác nữa, là làm thế nào có được đội ngũ bạn đọc không cần đại chúng, nhưng đủ đông để nuôi dưỡng tờ báo theo cả 2 nghĩa vật chất và tinh thần.
Giả dụ, nếu lúc trước tờ báo có số lượng phát hành 10.000 bản với giá 2.000 đồng/tờ, bây giờ chỉ cần in 2.000 bản với giá 10.000 đồng vẫn mang lại lợi nhuận tương đương. Vấn đề là ở chỗ làm thế nào thu hút và giữ chân được 2.000 bạn đọc, làm thế nào cải tiến chất lượng tờ báo lên để họ luôn là độc giả trung thành.
Đó là nghệ thuật. Ngoài việc làm cho chất lượng bài vở cao hơn, hình thức đẹp hơn, còn là khả năng tương tác giữa báo với bạn đọc và bạn đọc với bạn đọc. 
Về điều này, MXH đang làm rất tốt, thực hiện tương tác rất nhanh chóng và thuận tiện. Báo giấy không làm được như MXH, nhưng hoàn toàn có thể làm được khi biến một bộ phận đông đảo bạn đọc thành bộ phận cơ hữu của báo qua các hình thức khác, như diễn đàn, trao đổi, phản biện.
Các báo đặc thù cần có bạn đọc đặc thù, quan trọng là làm sao người đọc trong nhóm đặc thù này dù không đông nhưng tiếp nhận được những thông tin hữu ích cho công việc kinh doanh, nghiệp vụ của họ. Các nhà đầu tư nước ngoài sẵn sàng trả nhiều tiền để nhận được những thông tin giúp họ làm ăn kinh doanh có hiệu quả. 
Ngoài ra, trong số bạn đọc có rất nhiều ý tưởng tốt, nếu ý tưởng đó được xuất hiện trên mặt báo, chính người viết sẽ giúp báo tiêu thụ được số lượng ấn phẩm đáng kể. Hiện nay nhiều tờ báo đã làm được việc này, nhưng vẫn còn ngập ngừng thử nghiệm. Thật ra, trên thế giới, do là báo tư nhân, nên nhiều báo và tạp chí nhận đăng các bài viết có thu phí của tác giả, khi họ muốn đưa lên mặt báo các ý tưởng mới, sáng chế, quan điểm trái chiều.
Với những trường hợp này, tòa soạn báo chỉ cần ghi chú “tác giả tự chịu trách nhiệm về quan điểm, số liệu, thông tin” trong bài là đủ. Cố nhiên các bài cực đoan liên quan đến văn hóa, chủng tộc, tôn giáo, chính trị không được chấp nhận. 

Các tin khác